Fietsen dwars door Myanmar. Iets wat tot een paar jaar geleden in grote delen van het land niet mogelijk was, simpelweg omdat je als toerist bepaalde gebieden niet mocht betreden. Tegenwoordig is het mogelijk om – met de nodige (prijzige) toegangsbewijzen – alle delen van het land te bezoeken. Wij, Monique, Carlijn, Sophie en Lidewij hebben dit gedaan op twee knalrode tandemfietsen. Als vier jonge vrouwen hebben we anderhalf jaar geleden het idee opgevat om al fietsend aandacht te vragen voor vrouwenrechten met onze eigen stichting R4WR –oftewel: Ride 4 Women’s Rights. Wij doen dit door van Jakarta terug te fietsen naar Amsterdam. Een route van meer dan 14.000 kilometer door 22 landen.

Monique, Carlijn, Sophie en Lidewij van R4WR met hun knalrode tandemfietsen.

Myanmar was het achtste land dat wij bezochten en voor velen onbekend terrein op het gebied van vrouwenrechten. Na het bezoeken van bekendere landen binnen Zuidoost-Azië, stond ons nu een nieuwe uitdaging van bijna 1000 kilometer en enkele, lastige busritten door de bergen voor de boeg. Via het grensplaatsje Mae Sot, wat aan Thailand grenst, fietsten wij het “gouden land” binnen.

Myanmar kent heel wat bijzondere regels: zo kun je het land enkel op even dagen betreden. Gelukkig kwamen we hier net op tijd achter. Tijdens de drie weken die we door Myanmar fietsten, maakten we kennis met nog veel meer bijzonderheden van het land. Zo werd er in 1962 in Myanmar een nieuwe verkeersregel geïntroduceerd: automobilisten, die tot dan toe – geheel volgens Britse traditie – links reden, waren vanaf dat moment verplicht aan de rechterzijde van de weg te rijden. De reden voor deze plotse ommezwaai? Een voorspelling die verkeerd uitpakte voor de toenmalige koning…

Te links? Rij dan maar rechts…

Er circuleren twee mogelijke verklaringen over deze nieuwe verkeersregel. Volgens de overlevering gaf een waarzegster de koning een ongunstig vooruitzicht te kennen waarin vrouwe Fortuna hem alles behalve toelachte. Hij zou komen te overlijden in een verkeersongeluk aan de linkerzijde van de weg. In de hoop zijn noodlot te wijzigen, veranderde hij meteen de regelgeving.

Een tweede verklaring die circuleert, is dat het bijgelovige staatshoofd vond dat de gedachtegang van de bevolking te links werd, wat hij probeerde bij te stellen door iedereen rechts te laten rijden.

En alhoewel het een vrij lastige manier is om je auto veilig te kunnen besturen als je links rijdt, zijn bijna alle auto’s vandaag de dag nog steeds uitgerust met een stuur aan de rechterkant. Officieel hoort het gewoon links te zitten, maar daar trekken de Myanmarezen zich vrijwel niets van aan.

Authenticiteit troef

Myanmar is lang afgesloten gebleven van de buitenwereld en dat maakt dat het bijzonder authentiek is gebleven. En dat merk je aan heel wat gebruiken en gewoontes. Het meest in het oog springend, zijn de uiterlijke verschijning en klederdracht. Zo is er de longhi: een eenvoudige doek rond de taille die zowel door man als vrouw wordt gedragen. Alleen de draagwijze en patronen van de doek verschilt van elkaar: mannen maken aan de voorkant een knoop, vrouwen slaan de longhi aan de voorkant naar binnen. Broeken zijn een zeldzaamheid, zelfs voor mannen.

Links: vrouw met thanaka op haar gezicht. Midden: man met longhi.

Daarnaast versieren Myanmarezen – voornamelijk vrouwen – hun gezicht graag met thanaka. Een dikke, gelige crème die van de bast van de Thanaka-boom wordt gemaakt. De pasta schijnt verkoelend te werken, zorgt voor een mooie huid, en biedt bescherming tegen de zon.

Schandvlek van de samenleving

Deze voorkomendheden hebben geregeld een bizarre, maar onuitwisbare indruk bij ons achtergelaten. Toch is niet alles in Myanmar positief. Zo heeft Myanmar een groot aantal minderheidsgroepen die een achtergestelde positie bekleden.

Een voorbeeld van zo’n kwetsbare groep zijn sekswerkers. In Myanmar is sekswerk illegaal en wordt er op vrouwelijke prostituees neergekeken. Vrouwen worden gediscrimineerd en verstoten. Maar ook mensen die met aids of HIV leven, dragen een dergelijk brandmerk. Met name in de townships  waar men nog weinig tot geen kennis heeft over de ziekte worden mensen die besmet zijn met het virus niet langer in hun sociale omgeving geaccepteerd.

Om hierover meer te weten te komen, schoven wij aan tafel bij Mar Thu Zu Win, initiatiefneemster van SWiM; een netwerk dat opkomt voor sekswerkers die geïnfecteerd zijn met het HIV virus. Vrouwen kunnen zich hier vrijwillig bij aansluiten en gebruikmaken van de diensten van SWiM. Via het netwerk krijgen de vrouwen toegang tot gratis behandeling; ontvangen ze voorlichting over veilige seks en voorbehoedsmiddelen; krijgen ze informatie over hun rechten en kunnen ze empowerment trainingen volgen.

Mar Thu Zu Win tijdens een voorlichting over veilige seks en voorbehoedsmiddelen.

Volgens Mar Thu Zu Win zijn sekswerkers met HIV een extra kwetsbare groep in de samenleving omdat ze dubbel gediscrimineerd worden: omwille van hun beroep, maar ook omwille van HIV. Zelf noemt ze het de schandvlek van de samenleving.

Door de stigmatisatie is het ter discussie stellen van dit onderwerp omstreden. De media in Myanmar heeft zich hiervoor nog niet opengesteld omdat het volgens Mar Thu Zu Win nog een te gevoelig onderwerp is. Voor haarzelf is dit stigma echter langzaamaan veranderd. Als erkend voorzitster van een snelgroeiend netwerk en zelf sekswerker met HIV heeft zij een bijzondere positie verworven. Zowel nationale als lokale overheden zijn op de hoogte van haar positie, maar houden haar niet langer meer aan. Wat naar Myanmarese normen al een flinke stap in de goede richting is.

Mar Thu Zu Win tijdens een voorlichting over veilige seks en voorbehoedsmiddelen.

Time will tell

Myanmar is een bijzonder land met bijzondere mensen en gebruiken. Toch zou het een mooie evolutie zijn, mocht binnen deze bijzondere samenleving een label dat marginaliseert gaandeweg wordt bijgesteld. Het feit dat Mar Thu Zu Win haar stem heeft kunnen laten gelden is al een stap in de juiste richting. Zal haar wens om sekswerkers met HIV van het stigma te bevrijden ooit uitkomen? Het blijft overal ter wereld lastig om als gestigmatiseerde groep los te komen van een brandmerk . Tijd zal het ons leren. Wie weet rijden ze hier over enkele jaren ook gewoon weer aan de linkerkant van de weg.

Wil je meer lezen over onze tocht voor de vrouwenrechten, over hoe wij aandacht vragen en krijgen in de landen waar we fietsen, over de portretten die wij hebben gemaakt van inspirerende vrouwen of over de lokale vrouwenprojecten die wij hebben bezocht? Dat kan via de Facebook-pagina R4WR.

Deze gastblog werd geschreven door Sophie Van Hoof en Lidewij Ponjee van R4WR.

Heb je zelf ook interesse om een leuke gastblog te schrijven voor Zuidoost-Azië Magazine? Neem dan contact op via dit formulier.